Disa rregulla dhe sjellje të Ehli Sunnetit dhe Xhematit

Për t’a njohur realisht vlerën e drejtësisë dhe për t’a ndjekur rrugën e te drejtëve,  duhet patjetër të pajisemi me edukatë të veçantë dhe duhet pasur parasyshë disa rregulla të posaçme, rregulla këto të cilave u përmbahet Ehli Sunneti dhe Xhemati dhe i kushton rendësi të madhe. Prandaj, ata që ndjekin rrugën e Ehli-Sunnetit dhe Xhematit në besim-akide dhe sheriat duhet patjetër t’i pasojnë ata në moral dhe edukatë, në mënyrë që të realizohet saktë përkatësia e tyre e plotë dhe e sinqertë si Ehli-Sunnet dhe Xhematë.

        Kritika ndaj njerëzve si dhe gjykimi ndaj tyre është një çështje serioze, për të cilën patjetër nevojitet precizitet dhe saktësi, në mënyrë që mos të marrin guxim ”guximtarët” e të lëndojnë  të drejtin e të shpifin mbi të besueshmin.
        Për rëndësin e kësaj, Ibën Nasir Ed-Dimeshki ka thënë: ”Për t’i trajtuar nejrëzit dhe për t’i kritikuar ata, duhet përmbajtur disa gjërave, ashtuqë të jetë më afër pranimit sesa refuzimit.
        Prej këtyre gjërave mund të cekim:
        1. Folësi të ketë njohuri rreth niveleve të njerzëve dhe të njohë sasinë e devijmit  apo drejtësisë së tyre, të njohë nivelet e tyre në fjalë dhe vepra.
        2. Folësi të jetë prej njerëzve të devotshëm dhe të sinqertë, duke iu larguar fanatizmit të tepërt dhe dëshirave në njerën anë, si dhe tolerancës se tepërt në anën tjeter. I zhveshur nga ndonjë qëllim personal diskriminus dhe i drejtë në vetën e tij.
        3. T’i njohë mirë dhe t’i saktësoi shkaqet, me të cilat mund të akuzohen njerëzit e dyshimtë.
Kryesisht, nëse personi, i cili flet dhe punon me njerëzit, nuk i posedon këto cilësi nuk i pranohet fjala e tij, dhe ky njeri llogaritet prej përgojuesve dhe atyre që lëshojnë fjalë të ndaluara.

        NË VIJIM JU PARAQESIM  RREGULAT MË KRYESORE:

        E para:
        Qëllimi i pastërt dhe konkretizimi i tij gjatë dialogut me palën kundërshtare
        Nga besimtari kërkohet që të jetë i sinqert në çdo fjalë dhe vepër. Ndodhë që përsonit t’i ngatërrohen nganjëherë qëllimet kur flet për kundërshtarët. Dikush ka për qëllim daljen në skenë, ose ka për qëllim të hakmirret, ose ka për qëllim ngadhnjimin e tij apo ngadhnjimin e ndonjë grupi të caktuar, të cilit ai i përket.
        Në lidhje me këtë, Shejhul islam Ibën Tejmije u ka tërhequr vërejtjen atyre, të cilëve i kundërshtojnë bidatxhinjtë (ata që shpikin në fe gjëra të reja) që t’u mos u ngatërrohen qëllimet e kunërshtimit, apo tekstualisht me fjalët e tija: ”…Kur flasim për kundërvimin e bidatxhinjëve Rafiditë (Shi’i) apo edhe të tjerëve, duhet pasur parasyshë përsoni, që shprehet ashpër për të nënçmuar bidatin apo mëkatin, duhet t’a rrënjosë mirë qëllimin e tij që këtë nuk e bën për tjetër vetëm se të tregojë rrezikun e dëmit dhe pasojës që përmaban ai bidat apo mëkat. Dhe këtë e bën për t’iu tërhequr vërejtjën robëve të All-llahut [subhanehu ve te’ala].
        Mund që një person të distancohet nga një person tjetër si dënim apo mospëlqim ndaj tij, me qëllim që t’a pengojë atë dhe ata që janë si ai nga vepra e shëmtuar. Këtë e bën për shkak të mëshirës dhe mirësisë ndaj tij e jo si shënjë të hakmarrjes.
        Ibën Kajjim El-Xhevzijeh [Allahu e mëshiroftë] i ka kushtuar rëndësi kësaj çështje duke vurë një rregull për atë që dëshiron të pastrohet nga pasimi i dëshirave dhe thotë: “Çdo pjesëtar i ndonjë fraksioni dhe thënie e zbukuron drejtimin apo thënien e tij me shprehjet më të mira që posedon. Ndërsa iu kundërvyhet atyre, që nuk pajtohen me mendimet e tij me shprehjet më të liga që posedon. Ndërsa, atij që Allahu i ka dhënë syçelësi, e zbulon realitetin dhe e dallon të vërtetën nga e kota, por largë shprehjeve të liga.

(këtu është cekur një poezi, që nuk e kemi përkthyer!)

        Nëse dëshiron të dish esencën e kuptimit të thënieve se a janë ato të vërteta apo jo, zhveshi shprehjet nga petku i retorikës dhe pastroje zemrën tënde nga urrejtja dhe lakimi. Pastaj, ipja qëndrimit tënd hakun, duke shiquar me sy të drejtësisë. Ai që shiqon me syrin e armiqësisë i sheh të mirat të këqija, ndërsa ai që shiqon me syrin e dashurisë sheh të kundërten. Nuk shpëton nga kjo përveç ai, që All-llahu ia dëshiron të mirën dhe është i kënaqur që prej gojës së tij të rrjedhë vetëm e vërteta.

Është thënë:
Shikuan me syrin e armiqësisë
Po të shikonin me syrin e drejtësisë
Do të kuptonin të mirë atë që e trajtuan të keqe

        Allahu e mëshiroftë Ibën Kajjimin El-Xhevzijeh, i cili e njohu sëmundjen dhe e shëroi atë, e cilësoi ilaçin dhe bëri receptin e tij.
        Kjo është rruga e Ehlu-Sunnetit dhe Xhematit, pjestarëve të drejtësisë. Andaj, nga ne kërkohet që t’a largojmë fanatizmin, lakimin dhe epshët. 
        Në lidhje me këtë, dijetari islam Ibën Tejmije, duke sqaruar rrezikun e pasimit të dëshirave thotë: “Pasimi i dëshirave njeriun e verbëron dhe e shurdhëron, nuk mund të ketë qëllim të pastër e as që nuk sjell dot atë që ka dashur All-llahu dhe i Dërguari i Tij [salallahu alejhi ve sel-lem], e as nuk është i kënaqur me vendimin e Allahut dhe të Dërguarit të Tij [salallahu alejhi ve sel-lem], si dhe nuk hidhërohet për hirë të Allahut dhe të Dërguarit të Tij [salallahu alejhi ve sel-lem]. Porse kënaqet nësë e arrinë atë që i përshtatet dëshirave të tija dhe hidhërohet nëse nuk e arrinë atë që nuk i përshtatet epshit të tij. Ai gjithashtu posedon edhe dyshime në fe. Mendon se ajo e cila e kënaqë atë dhe e hidhëron është Sunnet.
        Edhe nëse ajo që thotë ai të jetë e vërtetë, nëse nuk e ka pasur për hirë të Allahut, e as për t’a ngritur fjalën e Tij, mirëpo, ka pas për qëllim mbrojtjen e vetës apo grupit të cilit ai i takon apo këtë e bëri për sy të botës (syfaqësi), që ta lavdërojnë të tjerët apo për ndonjë qëllim tjetër të kësaj bote, nuk i llogaritet kjo vepër për All-llah e as që nuk ka kontribuar për rrugën e Allahut [subhanehu ve teala].”
        Shiqo, Allahu të mëshiroftë se si i ngatërrohen qëllimet pasuesit të dëshirave dhe i fshehën ato. Mendon i gjori se ai me këtë po e ndihmon fenë e Allahut dhe sunetin e Pejgamberit [salallahu alejhi ve sel-lem], por në realitet ai mbronë vetën, grupin, apo dëshirat e tija. Edhe nëse personi i tillë është në hak (të vërtetën), e kundërshtari të jetë në të kotë, mirëpo për shkak të nijetit jo të sinqertë, kjo vepër nuk i llogaritet për Allahun poashtu as përpjekja e tij. Andaj të kemi kujdes në këtë, se çështja është precize dhe nevojitet të jemi syhapur ashtu siç thotë Ibën Kajimi El-Xhevzijeh: “Nuk mund të shpëtoi prej kësaj përveç ai që Allahu e nderon dhe është i kënaqur që prej gojës së tij të rrjedhë vetëm e vërteta”.
        Gjithashtu, Shejh Abdurrahman el-Mualimiu (Allahu e mëshiroftë), flet për vetën e tij dhe mënyrën e ndërhyrjes se dëshirave tek ai dhe thotë:“Në përgjithësi rrugët e depërtimit të dëshirave janë të shumta, saqë nuk mund të përkufizohen në numër. Kam provuar në vetën time se si të meditoj në zgjidhjen e ndonjë çështje duke supozuar se nuk ndikohem nga dëshira dhe lakimi. Më vie ndonjë ide për atë çështje dhe e miratoj atë ide në një mënyrë që pajtohem fort. Më vonë më vie diç e kundërt me idenë e parë për të njejtën çështje, të cilën e zgjodha më herët dhe e miratova zgjidhjen bindshëm. E gjejë vetën të hidhëruar në idenë e dytë dhe më mundon epshi im që të gjejë përgjigjje për idenë e dytë dhe t’i mbylli sytë në mbajtjen e dy ideve. Kjo ka ndodhur kështu sepse unë kur e miratova idenë e parë me bindje të kënaqshme, fillova të anoj kah vërtetësia e saj dhe refuzimi i së dytës. E tërë kjo ndodhë me vetën time ende pa e ditur dikush prej njerëzve vendimin tim të parë. E ç’farë do të ndodhë sikur unë t’a publikoja mendimin tim e më pas të më lind ideja kundërshtuese? Apo ç’farë poqë se dikush do të më kundërshtonte vendimin tim? E ç’farë poqë se kundërshtari do të ishte prej atyre që i urrej?“
        Pa dyshim se fjala e këtij dijetari tregon një fuqi interesante dhe syçeltësi imanore në njohjen e të metave të shpirtit dhe mbizotrimit të epshëve mbi të. Kjo është një gjë që nuk udhëzohet në të përveç ai, që All-llahu i dha suksese dhe e ka begatuar me largpamësi dhe dritë. Pastaj thekson Shejhul Islami Ibën Tejmije një shëmbull për ata, të cilët pasojnë dëshirat dhe bëhen fanatikë ndaj një grupi, si Havarixhët, të cilët i llogarisin qytetet e muslimanëve dhe vendet, në te cilat paraqiten fjalët e tyre vende të konvertimit të muslimanëve dhe i trajtojnë ato si vendet më të këqija se vendet jobesimtare.
        Shiqo Allahu të mëshiroftë, se ç’farë shkakton pasimi i epshit ose fanatizmi prej padrejtësisë dhe kalimit të kufijve. Për këtë i sheh disa muslimanë, për fat të keq, e ndërton miqësinë apo armiqësinë e tij për shkak të përkatësisë së tij në donjë grup të caktuar apo xhemat të caktuar apo ndaj atyre që ecin sipas rrugës së tij. I miqëson  bashkmendimtarët dhe distancohet nga muslimanët, të cilët e kundërshtojnë atë në ato çështje, të cilat nuk të nxjerrin prej islamit.
 
        E dyta:
        Zbardhimi dhe vërtetimi i gjërave para nxjerrjes së gjykimeve apo marrëjes së  vendimëve
        Nxitimi në nxjerrjen e gjykimëve ndaj të tjerëve ose marrja e ndonjë qëndrimi ndaj tyre, apo kritika ndaj të tjerëve, sjellë njeriun ne rrëshqitje dhe gabime. Patjetër duhet të vërtetohemi për një gjë të tillë.
        Si bazë për këtë është fjala e Allahut: “O ju që keni besuar, nëse ndonjë i pandërgjegjshëm u sjell ndonjë lajm, ju shqyrtonie mirë, ashtu që të mos e goditni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë” [El-Huxurat, 6]
        Gjthashtu fjala e Allahut: “O ju që besuat, kur të marshoni në rrugën e Allahut (për në luftë), të jeni të matur (të mos nguteni), e mos i thoni atij që ju shpreh selamin (besimin): „Nuk je besimtar!”, duke kërkuar me të mjet (mall) të jetës së kësaj bote, e te All-llahu janë begatitë e mëdha. Ashtu (jobesimtarë) ishit edhe ju më parë, e Allahu ju dhuroi (besimin), pra sqaroni mirë! Allahu e di në hollësi çka veproni.“ [En-Nisa, 94]
        Pra, Allahu i ka qortuar ata që nguten në bartjen e fjalëve dhe përhapjen e lajmëve pa u vërtetuar mirë.
        Thotë All-llahu [subhanehu ve teala]: “Madje kur ju vjen atyre (munafikëve) ndonjë lajm qetësues (kur fitojnë muslimanët) ose shqetësues (kur dështojnë) ata e përhapin atë, e sikur t’ia linin atë (përhapjen e lajmit) Pejgamberit dhe përgjegjësëve të tyre, ata do të dinin të nxjërrin përfundime (se si do të duhej shpallur)...” [En-Nisa, 83]. 
        Gjithashtu, i Dërguari i Allahut  [salallahu alejhi ve sel-lem] e ka ndaluar përdorimin e fjalës “Ez-zeamu-pretëndim”, dhe fjalëve të tjera që përdorën në kuptim të afërt me të, sepse këto fjalë nënkuptojnë dyshim, e jo saktësi. 
        Thotë i Dërguari i Allahut [salallahu alejhi ve sel-lem]: “Sa e keqe është thënia e njeriut “kanë pretenduar”. Imam Begaviu ka thënë: “E nënçmoi këtë shprehje sepse ajo në shumicën e rasteve përdorët në biseda që nuk kanë mbështetje e as vërtetim, por flet atë që tregohet në gjuhët e njerëzve. Për këtë i Dërguari i Allahut [salallahu alejhi ve sel-lem] urdhëroi që të vërtetohet për atë që e flet dhe të matët në atë që e transmeton.
        Kryesisht, rëndësia e sqarimit dhe vërtetimit vie në shprehje edhe më shumë në kohën që ne jetojmë, në të cilën është pakësuar dituria, është dobësuar imani, është përhapur pasimi i dëshirave, shumë njerëz marrin guximin të gënjejnë e sidomos në mjetet e informimit, si p.sh.: revistat apo agjensitë e lajmeve, të cilat mbështesin stilin e ngacmimit, shtimin dhe ndryshimin e lajmeve (informacioneve), apo qëllimin e futjes së fitneve në mes dijetarëve dhe thirrësëve islam dhe mes rinisë muslimane. E tërë kjo bëhet në mënyrë që ata të mos kenë kohë të mirren me diç tjetër përveç se të angazhohen në mes veti. 
        Vërtetimi dhe sqarimi është prej veçorive të besimtarëve të vërtetë. Thotë Imam Ibën Xheriri në tefsirin e tij: “All-llahu e ka veçuar me këtë cilësi (sqarim dhe vërtetim para gjykimit) popullin që janë të bindur në besim, sepse janë njerëz të vërtetimit në çështje dhe hulumtojnë njohjen e realitetit të gjërave në baza të vërteta dhe të shëndosha. 
        Këtë e vërteton dhe fjala e Hasan el-Basriut, i cili thotë: “Besimtari i vërtetë është ai që ndalet deri sa të vërtetohet”. 
        Në lidhje me këtë kemi gjithashtu fjalën e bukur të ibën Haxher el-Askalanit në sqarimin e këtij rregulli, i cili thotë: “Ai që ballafaqohet me verefikimin e ndodhive prej fjalëve, veprave, fakteve dhe meritave të njerzëve, duhet patjetër që t’i shqyrtojë mirë burimet e informacionit. Ai nuk guxon të gjykojë për një çështje përveç nëse e vërteton mirë. Nuk mjafton për të gjykuar vetëm me fjalë të përhapura, e në veçanti nëse shkakton ndonjë shpifje apo dyshim në ndonjërin prej dijetarëve apo atyre që dëshirojnë përmisimin. Nëse te dikush realisht vërehet diçka flagrante; qoftë fjalë, vepër apo qëndrim që e ka bërë tinzisht (jopublikisht), duhet mos nxituar dhe tepruar  në përhapjen e asaj të mete por majfton të sinjalizon (që të mos mashtrohen të tjerët). Ngase ka mundësi që ai veprim të ketë ndodhë pa dashje-gabimisht. Për këtë, muslimani duhet patjetër t’i njohë vlerat e njerëzve, gjendjet dhe nivelet e tyre, në mënyrë që mos t’a ngre të ultin e as mos ta ulë të lartin”.
        Gjthashtu Muhamed ibën Abdul Vehabi e sqaron rendësinë e vërtetimit para se ta mohojmë  një çështje ku thotë: “Nëse nuk u bëhet e qartë ndonjë çështje apo vendim nuk u lejohet që ta kundërshtoni atë, i cili ka dhënë fetva ose ka punuar me atë vendim derisa t’u bëhet e qartë gabimi i tij. Përkundrazi, është obligim heshtja dhe përmbajtja derisa të bëhët i qartë gabimi.

        Prej argumentimit është edhe:
        - Të vërtetohet njeriu prej shpifësit se a llogaritet ajo shpifje a po jo, drejtësi apo e metë. Këtë, për shkak se disa njerëz e llogarisin atë që është e drejtë të padrejtë dhe atë që nuk është shpifje e llogarisin shpifje. Këtë e stimulojmë me shembull: 
        I është thënë Shu’bës: Për çka e refuzove hadithin e filanit? Tha: „E pashë duke i ra kalit me këmbë dhe e refuzova.“ Pra, kjo nuk llogaritet shpifje e as e metë. Disa e kanë refuzu hadithin e Salih el Merij për arsye se kur e ka permendur këtë te Hamad ibën Seleme, Hamadi iu fryu hundëve. 
        Thote autori i librit El-Kifaje fi Ilmi Er-rivaje: „Fryerja e hundëve nga Hamadi nuk obligon refuzimin e hadithit.“
        Pra, nëse llogaritet një gjë e tillë e mohuar në transmetimin e hadithit qe t’i thuhet një njeriu i padrejtë kur ai nuk është i padrejtë, jasht transmetimit të hadithit ka përparësi më shumë që njeriu mos të llogaritet si diç i tillë për një gjë të vogël.
        Nëse kërkohet argumentimi dhe vërtetimi te njerëzit në përgjithësi, te dijetarët duhet të jetë më e veçantë. Sepse akuzimi dhe shpifja ndaj dijetarëve për atë që nuk e posedojnë shkakton shumë të këqija. Prej këtyre të kqijave është se largohen njerëzit prej ilmit të tyre dhe mendojnë keq për ta. Është thënë: “Mishi i dijetarëve është i helmuar, ndërsa zakoni i Allahut se si e dënon atë që i zbulonë mangësitë e dijetarëve është i ditur. Kush mundohet t’i kritikojë ata, Allahu do ta sprovojë atë nejri me vdekjen e zemrës së tij para se të vdes ai.
 

DISA NGA PIKAT ME RENDËSI NË ÇËSHTJEN E ARGUMENTIMIT

        1. Duhet që patjetër të vërtetohemi në drejtësine e atij që bartë lajmet dhe fjalët, sepse All-llahu [subhanehu ve teala] thotë ne kur’an: “O ju që keni besuar, nëse ndonjë i pandërgjegjshëm u sjell ndonjë lajm, ju shqyrtonie mirë, ashtu që të mos e goditni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë” [El-Huxurat, 6], dmth, njeriu i pandergjegjshëm (fasik) nuk pranohet fjala e tij e as nuk besohet lajmi i tij.
        2. Patjetër duhet që bartësi i fjalës apo lajmit të jetë i përpikët dhe të jetë që kupton mirë. Sepse ka disa nga besimtarët që janë të drejtë por nuk janë të përpikët apo e keqkuptojnë, e kupton gabimisht atë që e dëgjon. Në lidhje me këtë na bën me dije i Dërguari i All-llahut [salallahu alejhi ve sel-lem]: “Ia ndriçoftë All-llahu fytyrën një robi, i cili e ndëgjon fjalën time, e mëson dhe e kupton atë dhe e trasmeton ashtu siç e kam thënë. Ndodhë që bartësi i fikhut (ilmit) nuk kupton, ndërsa ai që e merr diturin të jetë më intelegjent sesa ai që e bartë.“ [transmeton Ahmedi në musnedin e tij.]
        Kërkohet që në bartjen e fjalëve, lajmëve apo fetfave të bartën tekstualisht pa shtuar apo munguar diçka. Nëse bartësi është jo i përpikt, apo nuk e ka kuptuar fjalën mirë, apo e ka dëgjuar me ngutësi, mund të ndodhë që ta ndryshojë kuptimin e fjalëve, të cilën e ka pas për qëllim folësi.
        Për këtë, Ibën Veziri na bën me dije se nëse bartet fjala e kundërshtarit vetëm me kuptim dhe gjykohet sipas saj, i kemi bërë zullum-padrejtësi kundërshtarit sepse ai ndoshta ka shprehje të veçanta, që me të don ta tregojë qëllimin e tij.
        3. Lidhja me vendin ose përsonin, i cili e ka bartur lajmin ose fetvan dhe vërtetimi i thënies së tij. Kjo mund të bëhet nese ai është gjallë, ose me anë të postës, ose me faks. Ndërsa nëse përsoni ka vdekur duhet patjeter të vërtetohemi nga thënia e tij ose të kthehemi ne librat dhe shkrimet, në kasetat apo artikujt e tij.